Cà phê không đơn thuần chỉ là một thức uống bình dân, mà nó còn là một lối sống, là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của rất nhiều người. Chúng ta thường uống cà phê vào buổi sáng, buổi chiều và cũng đã nghĩ ra rất nhiều các phương pháp pha chế, công thức cà phê ngon tuyệt hảo. Thế nhưng bạn đã bao giờ tò mò về nguồn gốc của cà phê chưa?
Việc trồng cây cà phê rồi từ đó tiến hành thu hoạch, chế biến, sản xuất để có thể tạo ra một tách cà phê mà chúng ta thưởng thức mỗi ngày là một quá trình đòi hỏi rất nhiều công sức. Một trong những thách thức lớn nhất khi sản xuất cà phê chính là xác định được điều kiện trồng trọt lý tưởng để cây cà phê có thể phát triển và sinh trưởng tốt.
Khí hậu
Điều kiện lý tưởng để trồng cà phê bao gồm khí hậu nhiệt đới mát mẻ đến ấm áp, đất giàu dinh dưỡng và ít sâu bệnh. Các vùng trồng cà phê trên thế giới trải dài theo đường xích đạo, bao gồm các khu vực ở Bắc, Trung và Nam Mỹ; vùng Caribe; Châu Phi; Trung Đông và Châu Á. Hiện nay, Brazil đang là quốc gia sản xuất cà phê lớn nhất thế giới.
Khu vực thích hợp để trồng cà phê
Cà phê được trồng chủ yếu ở vùng xích đạo, nằm giữa đường chí tuyến Bắc và Nam. Khu vực này thường được gọi là “vành đai hạt cà phê” (coffee belt) vì có khí hậu nhiệt đới, với nhiệt độ và lượng mưa ổn định, rất phù hợp cho cây cà phê phát triển. Tuy Brazil nổi tiếng là quốc gia sản xuất cà phê lớn nhất thế giới, nhưng thực tế, cà phê cũng được trồng rộng rãi ở rất nhiều quốc gia khác trên thế giới. Hạt cà phê được xuất khẩu từ khắp các châu lục, bao gồm Bắc, Trung và Nam Mỹ, Caribe, châu Phi, Trung Đông và châu Á. Đặc biệt, Trung và Nam Mỹ là những khu vực sản xuất cà phê hàng đầu. Năm quốc gia dẫn đầu về sản lượng cà phê là Brazil, Việt Nam, Ethiopia, Colombia và Indonesia. Ngoài ra, các nước như Costa Rica, Guatemala, Nicaragua, El Salvador, Honduras và Mexico cũng là những nguồn cung cấp hạt cà phê Arabica và Robusta chất lượng.
Nhiệt độ
Vị trí gần xích đạo với khí hậu nhiệt đới ổn định, ấm áp quanh năm chính là điều kiện sống lý tưởng cho cây cà phê. Nhiệt độ lý tưởng nhất cho cây cà phê dao động trong khoảng 18 đến 23℃, đặc biệt là khoảng 19 đến 21℃. Sự ổn định về nhiệt độ, cả ngày lẫn đêm, là yếu tố quan trọng giúp cây phát triển khỏe mạnh. Tuy nhiên, cây cà phê cũng cần một số biến đổi nhiệt độ nhẹ để trải qua các giai đoạn sinh trưởng khác nhau. Sự chênh lệch nhiệt độ quá lớn có thể gây hại cho cây và ảnh hưởng đến chất lượng hạt cà phê.
Ánh nắng mặt trời
Mặc dù ánh sáng mặt trời là yếu tố cần thiết cho quá trình quang hợp của cây cà phê, nhưng ánh nắng trực tiếp quá mạnh lại có thể gây hại cho cây. Để bảo vệ cây cà phê khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời, nhiều nông dân đã tìm cách tạo ra bóng râm cho chúng. Việc trồng cà phê trên sườn núi hoặc dưới tán cây lớn là những cách làm truyền thống và mang lại hiệu quả cao. Bóng râm không chỉ giúp cây cà phê tránh bị cháy lá mà còn giúp giữ ẩm cho đất, tạo điều kiện thuận lợi cho rễ cây phát triển.
Độ cao
Độ cao là yếu tố cực kỳ quan trọng khi trồng cà phê. Các chuyên gia cho rằng, cà phê phát triển tốt nhất khi được trồng ở độ cao từ 900 đến 1800 mét so với mực nước biển. Càng trồng cà phê ở độ cao lớn, chất lượng hạt cà phê thu hoạch được càng cao, hương vị càng thơm ngon. Cà phê trồng ở độ cao gần 1800 mét thường sở hữu những hương vị tinh tế như hoa, trái cây, caramel và socola. Tuy nhiên, độ cao không phai là yếu tố duy nhất quyết định hương vị này. Ở những vùng nhiệt đới, độ cao lớn thường đi kèm với khí hậu mát mẻ hơn, đất trồng màu mỡ hơn và lượng ánh nắng trực tiếp ít hơn. Chính những điều kiện tự nhiên này mới tạo nên môi trường sống lý tưởng để cây cà phê phát triển và cho ra những hạt cà phê chất lượng cao.
Đất
Đất đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cây cà phê phát triển mạnh ở những vùng cao. Cây cà phê, giống như nhiều loại cây khác, cần một loại đất giàu chất dinh dưỡng, đủ ẩm nhưng vẫn thoát nước tốt. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi trộn thêm tro núi lửa vào đất trồng, cây cà phê sẽ phát triển càng tốt hơn. Thường thì ở những vùng cao đất sẽ chứa nhiều đá núi lửa hơn. Bên cạnh đó, cây cà phê cũng thích nghi tốt với đất sét và phù sa. Điều quan trọng nhất là đất cần được cung cấp đủ phân bón, giữ ẩm vừa phải để cây vừa phát triển tốt nhưng lại không bị ngập úng.
Mưa
Mưa là một yếu tố rất khó dự báo, kể cả ở những nơi có khí hậu ôn hòa. Lượng mưa lý tưởng cho cây cà phê rơi vào khoảng 1 đến 1,5 mét mỗi năm và phân bố đều trong năm. Các vùng trồng cà phê thường có lượng mưa tương tự như vậy. Cây cà phê không thể chịu được những trận mưa lớn kéo dài liên tục, cũng như không thể chịu được hạn hán gay gắt. Tuy nhiên, với những kỹ thuật canh tác hiện đại, hạn hán có thể được kiểm soát và khắc phục một cách dễ dàng hơn.
Các giai đoạn phát triển của cây cà phê
Việc trồng và thu hoạch cà phê đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác để đạt được năng suất cao. Không chỉ khí hậu mà còn rất nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến quá trình này. Trồng cà phê không phải là một công việc dễ dàng và nhanh chóng, nó đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết sâu sắc của những người nông dân. Cây cà phê phải trải qua ba giai đoạn phát triển chính:
Giai đoạn sinh trưởng
Đây là giai đoạn từ khi hạt cà phê được gieo xuống đất cho đến khi cây trưởng thành. Quá trình này có thể kéo dài từ 4 đến 7 năm. Tuy rằng cây cà phê không cần phải hoàn toàn trưởng thành mới ra hoa và kết trái, nhưng chất lượng quả sẽ tốt hơn khi cây đạt độ tuổi từ 3 đến 5 năm.
Giai đoạn năng suất
Đây là giai đoạn cây cà phê cho ra quả ổn định và đều đặn. Thời gian kéo dài của giai đoạn này có thể khác nhau tùy thuộc vào giống cà phê, điều kiện chăm sóc và môi trường sống, và thường dao động từ 15 đến 25 năm.
Giai đoạn suy giảm
Khi cây cà phê bước vào giai đoạn này, khả năng ra hoa và kết trái sẽ giảm dần, chất lượng hạt cũng không còn được như trước. Quá trình suy giảm này có thể kéo dài khoảng 5 năm.
Những loại cà phê phổ biến thế giới
Có hai loại cà phê phổ biến được nhiều người ưa thích trên thế giới: Arabica và Robusta. Hạt cà phê Arabica chiếm đến 70% lượng cà phê mà chúng ta thưởng thức hàng ngày. Chúng nổi tiếng với hương vị thơm ngon, tinh tế hơn, chứa ít caffeine hơn và thường có giá thành cao hơn. Tuy nhiên, loại cà phê này khá “khó tính”, dễ bị ảnh hưởng bởi sâu bệnh và đòi hỏi điều kiện đất đai tốt để phát triển.
Ngược lại, hạt cà phê Robusta chỉ chiếm khoảng 30%. Chúng có vị đậm đà, hơi đắng và chứa nhiều caffeine hơn so với Arabica. Bù lại, cây cà phê Robusta lại rất khỏe mạnh và dễ trồng. Chúng có thể thích nghi tốt với nhiều điều kiện khí hậu khắc nghiệt như mưa nhiều, hạn hán và đất bạc màu.
Có thể thấy rằng cà phê Arabica cần được chăm sóc tỉ mỉ hơn rất nhiều so với Robusta. Không chỉ vậy, quá trình sản xuất cà phê Arabica cũng phức tạp và tốn kém hơn do chúng thường được xử lý bằng phương pháp ướt. Chính vì vậy, giá thành của cà phê Arabica thường cao hơn so với cà phê Robusta.
Tại sao các nhà nghiên cứu lại lo ngại về ngành cà phê toàn cầu?
“Vành đai cà phê” – nơi tập trung phần lớn sản xuất cà phê trên thế giới – đang đối mặt với một tương lai bất ổn. Mặc dù khí hậu của khu vực này rất phù hợp cho cây cà phê, nhưng những biến đổi khí hậu lại đang có nguy cơ đe dọa nghiêm trọng đến loại cây trồng quan trọng này.
Vấn đề nhiệt độ
Cây cà phê rất nhạy cảm với nhiệt độ. Chúng phát triển tốt nhất ở nhiệt độ từ 18 đến 23 độ C. Nếu nhiệt độ tăng cao hơn, quá trình chín của hạt cà phê sẽ diễn ra quá nhanh, làm giảm chất lượng hạt. Các nhà khoa học dự đoán rằng đến năm 2050, nhiệt độ trung bình trong “vành đai cà phê” có thể tăng lên tới gần 28 độ C. Nhiệt độ quá cao có thể gây ra nhiều vấn đề cho cây cà phê, bao gồm việc cản trở sự phát triển của cây, khiến lá cây nhanh bị vàng và dễ rụng, dễ mắc các bệnh như u thân cây làm giảm chất lượng hạt.
Vấn đề lượng mưa
Bên cạnh nhiệt độ cao, lượng mưa cũng tăng lên do biến đổi khí hậu. Sự kết hợp giữa nhiệt độ cao và lượng mưa lớn có thể làm giảm diện tích đất trồng cà phê. Các nhà khoa học dự đoán rằng đến năm 2050, diện tích trồng cà phê có thể giảm từ 38% đến 89%. Điều này có nghĩa là nhiều quốc gia sản xuất cà phê lớn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đặc biệt là các nước nhỏ như Brazil, Guatemala, Costa Rica, Nicaragua, El Salvador, Honduras và Mexico.
Sâu bệnh
Biến đổi khí hậu cũng tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của sâu bệnh hại cà phê, chẳng hạn như sâu đục quả và nấm gỉ sắt. Sâu bệnh này có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho cây cà phê.
Cây cà phê rất nhạy cảm với biến đổi khí hậu. Nếu không có những biện pháp thích ứng kịp thời, ngành cà phê toàn cầu có thể đối mặt với những thách thức rất lớn trong tương lai.
Nguồn: Kate MacDonnell & Michon Scott.
Bạn có thể đặt mua các sản phẩm cà phê của Bác Trư tại:
- Website: https://bactrucoffee.com/
- Shopee: https://shopee.vn/bactrucoffee_
Liên hệ Bác Trư Coffee để nhận những thông tin và ưu đãi sớm nhất bạn nha!
