Lịch sử cà phê Zambia
Zambia gia nhập ngành công nghiệp cà phê khá muộn so với các nước láng giềng khác ở châu Phi. Nhận thấy sự thành công của các nước xung quanh, Zambia đã quyết định tự phát triển thị trường cà phê của mình. Nhờ những chính sách hỗ trợ của chính phủ vào những năm 1970, ngành cà phê Zambia đã phát triển rất nhanh. Đến năm 1985, Zambia đã thành công trở thành một nhà xuất khẩu cà phê độc lập, xuất khẩu độc quyền sản phẩm của riêng mình ra thị trường cà phê quốc tế.
Khởi nguồn cà phê Zambia
Ngành trồng cà phê ở Zambia chỉ thực sự bắt đầu phát triển từ những năm 1950. Mặc dù có xuất phát điểm muộn hơn so với nhiều quốc gia khác, nhưng cà phê Zambia đã nhanh chóng tạo được tiếng vang trong giới cà phê. Sự phát triển của ngành cà phê tại Zambia có được là nhờ một dự án lớn do Ngân hàng Thế giới khởi xướng vào những năm 1970, với mục tiêu là giúp Zambia đa dạng hóa nền kinh tế, giảm bớt sự phụ thuộc vào việc khai thác mỏ đồng. Dự án này tập trung vào việc trồng những giống cà phê chất lượng cao với chi phí thấp ở các trang trại lớn phía Bắc Zambia. Đồng thời, dự án cũng khuyến khích người dân trồng cà phê quy mô nhỏ để tăng thêm thu nhập. Nhờ những nỗ lực này, sản lượng cà phê của Zambia đã tăng trưởng đáng kể, từ 70 tấn lên gần 400 tấn mỗi năm. Năm 1985, Zambia chính thức gia nhập thị trường cà phê quốc tế khi được Tổ chức Cà phê Quốc tế (International Coffee Organization – ICO) phân bổ hạn ngạch xuất khẩu hàng năm là 350 tấn. Đây là một cột mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển của ngành cà phê Zambia.
Các vùng trồng cà phê ở Zambia
Ngành trồng cà phê của Zambia chủ yếu tập trung ở vùng núi Muchinga thuộc tỉnh phía Bắc, nơi có các trang trại nông nghiệp quy mô nhỏ và năm điền trang quy mô lớn. Các điền trang lớn khác cũng được thành lập ở Serenje và xung quanh thủ đô Lusaka thuộc tỉnh phía Nam.
Tỉnh phía Bắc
Với vị trí gần xích đạo và sở hữu điểm cao nhất của đất nước (đồi Mafinga cao 2.300 mét), tỉnh phía Bắc là vùng trồng cà phê Arabica lớn nhất của Zambia. Cà phê, thường được trồng ở độ cao 1.300 – 1.600 mét, được coi là một trong những cây trồng thương mại chính thống trị thị trường khu vực phía Bắc, với khoảng 97% cà phê xuất khẩu của Zambia có nguồn gốc từ đây. Có ba khu vực chính trong tỉnh này là nơi đặt nhiều điền trang trồng cà phê quy mô lớn – đó là Kasama, Nokonde và Isoka.
Serenje
Với độ cao trung bình khoảng 1.420 mét và lượng mưa 1200mm mỗi năm, Serenje nổi tiếng với việc trồng cà phê xen canh cùng cây mắc ca. Các điền trang như Kachipapa rất tích cực phủ gốc cho cây cà phê bằng cỏ tự nhiên hoặc cắt tỉa cây mắc ca để giúp giữ ẩm cho đất, làm chậm quá trình bốc hơi và tạo ra hạt cà phê có hương vị độc đáo, thường mang hương thơm của quả mọng.
Tỉnh phía Nam
Mặc dù không phải là vùng trồng cà phê chính, nhưng tỉnh phía Nam cũng có một số điền trang trồng cà phê quy mô nhỏ. Khu vực này nổi tiếng với thác Victoria và chủ yếu tập trung vào sản xuất ngô.
Các giống cà phê ở Zambia
Khi nhắc đến cà phê Zambia, người ta thường nghĩ ngay đến hai giống chính là Robusta và Arabica. Tuy cả hai giống cà phê này đều được trồng phổ biến ở Zambia, nhưng Arabica mới là “ngôi sao” thực sự.
Arabica
Có nguồn gốc từ Ethiopia, Arabica là một trong những loại cà phê được yêu thích nhất trên thế giới. Hương vị của Arabica rất đa dạng, từ ngọt ngào, dịu êm đến chua nhẹ, đáp ứng mọi khẩu vị cà phê kể cả những người khó tính. Chính sự phong phú này đã khiến Arabica trở nên phổ biến đến vậy. Tuy nhiên, để trồng được những hạt Arabica chất lượng cao như ở Zambia, cần rất nhiều yếu tố. Arabica thích hợp với khí hậu cận nhiệt đới, đất giàu dinh dưỡng, nắng ấm, bóng râm và độ ẩm. Đặc biệt, cây cà phê Arabica rất thích hợp với điều kiện khí hậu ở vùng núi cao, và may mắn thay, chính nhờ điều kiện tự nhiên ưu đãi này của Zambia mà cà phê Arabica được nhiều chuyên gia đánh giá cao về chất lượng.
Robusta
Mặc dù không phổ biến bằng ở các nước khác, bạn vẫn có thể tìm thấy cà phê Robusta tại Zambia. Robusta có nguồn gốc từ cây cà phê Coffea canephora, một loài cây bản địa của châu Phi. Loại cà phê này thường được sử dụng để pha cà phê hòa tan và espresso, nổi tiếng với hương vị đắng đậm hơn so với các loại cà phê khác. Một số người còn nhận thấy trong hương vị của Robusta có chút vị hơi giống yến mạch. Thậm chí trước khi rang, những hạt cà phê này cũng đã toát lên một mùi thơm nhẹ nhàng như đậu phộng. Cây cà phê Robusta được xem là dẻo dai và chống chịu hơn so với cây cà phê Arabica. Chúng có thể sinh trưởng ở những vùng đất thấp, ít bị sâu bệnh tấn công và cho năng suất cao hơn trên cùng một diện tích đất, đồng thời chi phí sản xuất cũng thấp hơn. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của việc trồng cà phê Robusta chính là phương pháp canh tác. Việc trồng một loại cây duy nhất trên một diện tích lớn trong nhiều năm liền (trồng đơn canh) đã gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường. Bởi vì cây Robusta có thể trồng được ở nhiều nơi, các công ty lớn thường phá bỏ rừng để mở rộng diện tích trồng cà phê. Điều này khiến đất trở nên bạc màu và mất dần khả năng canh tác.
Hương vị cà phê Zambia
Hương vị của cà phê Zambia được mô tả là đậm đà, mang chút vị ngọt, hơi chua nhẹ, hòa quyện với hương cam quýt và hương berry.
Cà phê Zambia ngày nay
Sản lượng cà phê tại Zambia
So với các quốc gia châu Phi khác đã có kinh nghiệm lâu đời trong ngành cà phê, sản lượng cà phê của Zambia khá khiêm tốn. Trung bình mỗi năm tính từ đầu thế kỷ 21, Zambia chỉ sản xuất khoảng 1.500 tấn cà phê. Vào khoảng năm 2004 – 2005, Zambia đạt được mức sản lượng cao nhất với 6.654 tấn cà phê xanh. Tuy nhiên, sau đó sản lượng cà phê của quốc gia này giảm dần và chỉ còn 180 tấn vào năm 2015 do điều kiện thời tiết khắc nghiệt và thiếu vốn đầu tư. May mắn thay, những năm gần đây, ngành cà phê Zambia đã có dấu hiệu phục hồi đáng kể khi sản lượng tăng lên 2.000 tấn vào năm 2019.
Khó khăn của ngành cà phê tại Zambia
Mặc dù năng suất trồng cà phê ở Zambia đang tăng lên và nông dân ngày càng có nhiều kiến thức hơn về trồng trọt, ngành cà phê của quốc gia này vẫn còn nhiều thách thức cần đối mặt. Vấn đề lớn nhất là vị trí địa lý. Vì Zambia là một nước không có biển, nên việc xuất khẩu cà phê đi các nước khác gặp rất nhiều khó khăn. Cà phê phải đi qua nhiều nước láng giềng, khiến cho thời gian vận chuyển kéo dài, chi phí vận chuyển tăng cao và chất lượng cà phê có thể bị ảnh hưởng. Một vấn đề nữa mà quốc gia này gặp phải đó là thiếu năng lực sản xuất. Chi phí sản xuất cà phê ở Zambia khá cao, trong khi đó nhân công lại không đủ để đáp ứng nhu cầu sản xuất. Những dự án hỗ trợ trước đây đã kết thúc nên ngành cà phê Zambia ngày nay phụ thuộc nhiều vào các công ty tư nhân. Mặc dù ngành cà phê Zambia đang gặp nhiều khó khăn, nhưng những tín hiệu tích cực cũng đang dần xuất hiện. Nhiều chương trình đã được triển khai để hỗ trợ nông dân trồng cà phê theo tiêu chuẩn Rainforest Alliance, mở ra cơ hội phát triển bền vững cho ngành cà phê nước này.
Lịch sử cà phê Zimbabwe
Nằm ở trung tâm khu vực cận Sahara của châu Phi, Zimbabwe nằm giữa các vĩ độ lý tưởng để trồng hạt cà phê (20°N – 30°S). Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi này, cà phê đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền nông nghiệp của đất nước từ giữa thế kỷ 19. Tuy nhiên, do ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Anh, người dân Zimbabwe thường quen thuộc với trà hơn. Thế nhưng, nhiều người ở Zimbabwe vẫn thích uống cà phê, dù là vào buổi sáng, hay bất cứ lúc nào trong ngày.
Khởi nguồn cà phê Zimbabwe
Cà phê du nhập vào Zimbabwe thông qua sự du nhập của người châu Âu vào khoảng những năm 1850. Tuy nhiên, trước đó cũng đã xuất hiện một số bộ lạc bản địa biết đến và sử dụng cà phê. Dần dần, thức uống này trở nên phổ biến với người dân Zimbabwe, nhưng thật không may, vào những năm 1920, một trận dịch bệnh đã tàn phá gần như toàn bộ cây cà phê, khiến ngành công nghiệp này gần như sụp đổ trong 40 năm. Đến những năm 1960, ngành công nghiệp cà phê ở Zimbabwe bắt đầu hồi phục và phát triển mạnh mẽ, thậm chí được xuất khẩu sang các nước lớn như Anh và Mỹ.
Thật không may, khi sản xuất cà phê ở Zimbabwe đạt đỉnh vào khoảng những năm 1980, thì một loạt cuộc khủng hoảng chính trị, kinh tế, xã hội và thiên tai đã tác động rất lớn đến ngành cà phê, khiến sản lượng giảm sút nghiêm trọng. Kể từ đó, lượng cà phê xuất khẩu của Zimbabwe giảm đi đáng kể. Tuy nhiên, đến năm 2011, đất nước này đã bắt đầu nỗ lực phục hồi và phát triển lại ngành cà phê. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi, Zimbabwe hoàn toàn có tiềm năng trở thành một trong những quốc gia sản xuất cà phê hàng đầu thế giới.
Tại Zimbabwe, người dân chủ yếu trồng giống cà phê Arabica. Quốc gia này là một trong những quốc gia có điều kiện tự nhiên vô cùng thuận lợi để trồng cà phê với khí hậu ấm áp quanh năm, đặc biệt là ở các vùng cao nguyên phía đông và phía bắc. Mưa thuận gió hòa, đặc biệt là vào cuối năm, càng giúp cho cây cà phê sinh trưởng tươi tốt. Sau khi thu hoạch, hạt cà phê ở Zimbabwe được rửa sạch và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, ngành sản xuất cà phê ở đây còn khá nhỏ bé, chỉ có khoảng 300 hộ gia đình và cộng đồng nhỏ chuyên canh. Một trong những vùng trồng cà phê nổi tiếng nhất của Zimbabwe là Manicaland. Ở đây, các thị trấn như Chipinge, Chimanimani, Mutasa và Mutare được biết đến với những hạt cà phê chất lượng cao. Cà phê trồng ở vùng này có hương vị rất đặc biệt, với vị ngọt thanh, hương trái cây thơm lừng và một chút vị chua thanh nhẹ, giống như vị rượu vang.
Hương vị cà phê Zimbabwe
Hầu hết cà phê ở Zimbabwe đều làm từ hạt Arabica. Cà phê Arabica Zimbabwe thường có vị ngọt dịu, thoang thoảng hương sô cô la thơm lừng, và một chút hậu vị đắng nhẹ. Để giữ trọn vẹn hương vị đặc trưng, hạt Arabica Zimbabwe thường được rang ở mức vừa. Nhờ đó, cà phê vừa giữ được hương thơm nồng nàn, vừa có lượng caffeine đủ để bạn tỉnh táo cả buổi sáng. Các phương pháp pha cà phê Zimbabwe phổ biến bao gồm pour-over, drip, French press, percolator hoặc aeropress.
Thưởng thức cà phê Zimbabwe
Pour-over: Để thưởng thức cà phê bằng phương pháp pour-over, cà phê rang nhẹ là lựa chọn hoàn hảo. Loại rang này sẽ mang đến hương thơm dịu nhẹ nhưng vẫn giữ được vị đậm đà đặc trưng.
French Press: Khi pha cà phê bằng French press, cà phê rang nhẹ sẽ giúp bạn cảm nhận rõ nhất hương vị và mùi thơm tự nhiên của hạt cà phê Arabica Zimbabwe.
Percolator: Với phương pháp pha cà phê bằng bình hãm cà phê (percolator), cà phê rang trung bình là phù hợp nhất. Loại rang này sẽ giúp tăng cường hương vị của cà phê.
Drip: Đối với phương pháp pha cà phê nhỏ giọt (drip), cà phê rang trung bình cũng là lựa chọn lý tưởng. Rang nhẹ có thể không đủ để giải phóng hết hương vị, trong khi rang đậm lại có thể làm cho cà phê quá mạnh.
Aeropress: Nếu bạn thích cà phê đậm đà, phương pháp pha Aeropress kết hợp với cà phê rang đậm sẽ mang đến cho bạn một tách cà phê mịn màng và thơm ngon.
Nguồn: James Wilkinson & Kate MacDonnell.
Bạn có thể đặt mua các sản phẩm cà phê của Bác Trư tại:
- Website: https://bactrucoffee.com/
- Shopee: https://shopee.vn/bactrucoffee_
Liên hệ Bác Trư Coffee để nhận những thông tin và ưu đãi sớm nhất bạn nha!
